Begrippenlijst

Belangrijkste begrippen

Dit zijn de belangrijkste begrippen die in de militieregisters voor kunnen komen:

• Broederdienst: bij een even aantal broers in één gezin moest de helft in dienst, bij een oneven aantal het kleinere deel; als je dus al een broer in dienst had, kon je vrijstelling krijgen
• Burg. getrokken: de burgemeester trok namens de dienstplichtige een lot, wanneer de dienstplichtige zelf niet aanwezig was
• Conscriptie: verplichte militaire dienst
• Finaal vrij: is vrijgesteld van dienstplicht en hoeft zich nooit meer aan te melden
• Gedesigneerd: is ingelijfd
• Geïnfameerd: afgekeurd wegens een veroordeling/strafblad
• Gepasporteerd: heeft aan de dienstplicht voldaan
• Militiecommissaris: degene die aan het hoofd van een kanton staat en verantwoordelijk is voor de loting
• Militieraad: orgaan dat de verzoeken tot vrijstelling beoordeelt
• Nalatige: iemand die na de vastgestelde termijn alsnog voor de dienstplicht is aangemeld (de nalatigen zijn vaak in een apart katern ingeschreven)
• Nummerverwisselaar: een vrijgelote dienstplichtige met een nummer hoger dan het aantal aan het district opgelegde miliciens, kon de plaats innemen van een ingelote dienstplichtige
• Onbekend (bij geboorteplaats): een vondeling, die zich voor de dienstplicht aanmeldde
• Remplaçant: iemand die de plek van een ingelote tegen betaling innam; omdat de betaling van een gewone soldaar vele malen lager lag, meldde steeds minder mensen zich vrijwillig aan en werd het remplaçantenstelsel in 1898 afgeschaft

Maat

In sommige militieregisters vindt u de kolom 'Maat' terug, waarin de lengte van de ingeschrevenen werd opgetekend. Hierbij geldt de volgende vuistregel:

1 el = 1 meter
1 palm = 1 decimeter
1 duim = 1 centimeter
1 streep = 1 millimeter

Strepen en coderingen

Bij een groot deel van de ingeschrevenen in de militieregisters zijn strepen of doorhalingen te vinden, die een eigen betekenis kunnen hebben:

• Een verticale streep door de inschrijving: voorgoed ongeschikt verklaard
• Een groene diagonale streep: tot de zeemacht aangewezen
• Een blauwe diagnoale streep: tot de landmacht aangewezen
• Een rood kruis: vrijgesteld wegens broederdienst

Ook de vermelding API met een cijfer- en lettercombinatie komt voor. API staat voor Algemene Praktische Intelligentie en was een intelligentietest, met een mogelijke totaalscore van 0 tot 226. In de militieregisters is dus vaak te zien dat een hogere score samengaat met een hoger opleidingsniveau.

Ziekten en gebreken

In 1862 werd een reglement opgesteld met de ziekten of gebreken die ongeschikt maken voor de krijgsdienst te land of te water. In de lotingsregisters vanaf 1863 is daarvoor een aparte kolom: 'Zoo vrijstelling wegens ziekelijke gesteldheid of gebreken is verleend, nummer, waaronder de ziekte of het gebrek in het reglement op het geneeskundig onderzoek voorkomt.' Het nummer in deze kolom correspondeert met een ziekte uit het reglement. De genummerde lijst is hier te downloaden.